Waarom lopen de emoties altijd zo hoog op als het om gezonde voeding gaat? Vaak denken mensen dat je jezelf enorm beperkt met een plantaardig voedingspatroon. Maar wat als ik je vertel dat het juist geen beperking is, maar juist zorgt voor meer vrijheid? Dan heb ik het over vrijheid in gezondheid, zonder lichamelijke beperkingen. Kan dat?

De huidige realiteit
Terwijl iedereen zich druk maakt om mensen die geen dierlijke producten eten, ligt niemand er wakker van dat McDonalds bekroond wordt voor zijn kindermarketing met de Grote Reclame Prijs.[1] Dat betekent dat een bedrijf dat zijn geld verdient met het verkopen van junkfood en bewerkt rood vlees - producten die door de Wereldgezondheidsorganisatie als kankerverwekkend geclassificeerd zijn, samen met sigaretten - bejubeld wordt omdat ze kinderen zo goed weten te verleiden tot het kopen van zijn producten.[2] Daarnaast zijn ze sponsor van grote sportevenementen als het WK Voetbal en de Olympische spelen, waar gezondheid centraal zou moeten staan. Geen mens die ernaar omkijkt, geen voedingscentrum dat aan de alarmbel trekt.

Het wordt steeds hipper om gezond te eten, maar hoe staat de gemiddelde Nederlander ervoor?
Schrik niet, er komen wat droge cijfers aan, maar ze doen ertoe in deze discussie. Slechts 10% van de vrouwen en 6% van de mannen krijgt de dagelijks aanbevolen hoeveelheid fruit binnen. Groente wordt nog minder gegeten: 5% van alle mannen en vrouwen eet de aanbevolen hoeveelheid.[3] Ik hoef niet te benoemen dat dit zwaar onder de maat is. Volgens het CBS had in 1981 één op de drie volwassen in Nederland overgewicht.[4] In 2015 had de helft van Nederlanders boven de 20 jaar overgewicht en 13,7% van de Nederlanders obesitas.[5] Vind je het gek dat mensen zoeken naar nieuwe wegen en oplossingen? Er gaat iets niet goed.

Wat doet dat slechte eetgedrag met onze gezondheid?
De toegenomen welvaart en “gewoon eten” brengen allerminst een gezond volk voort. In Nederland en landen met een moderne economie zijn hartziekten, borstkanker, prostaatkanker, hoge bloeddruk en diabetes verantwoordelijk voor het grootste aantal doden.[6]/[7] Laten we hart- en vaatziekten eruit pakken: als we zo doorgaan zullen er in 2040 zeker 1,4 miljoen Nederlanders getroffen worden door een hartaanval, lijden aan hartfalen of een beroerte krijgen. Dat zijn er ruim een half miljoen meer dan nu.[8] Dit zijn geen leuke cijfers en liever denk je er niet over na, maar het is wel realiteit. Eén ding is zeker: er is een duidelijk verband tussen deze ziektes en voeding: hoe gezonder je eet, des te gezonder je wordt en blijft.

De kosten van de zorg… Zullen we de rekening delen?
Naast het menselijk leed, brengt een ongezond lichaam gigantische kosten met zich mee. In de zorg zijn de kosten de afgelopen tien jaar sterk gestegen. Wanneer die trend zich voortzet, stijgen de zorgkosten naar 31% van het bruto binnenlands product in 2040.[9] Wat waren de zorgkosten in 2015? 95 miljard euro. Als we dit bedrag netjes delen komt dat neer op 5.628 euro per inwoner.[10] Oeps…

Zijn we nu gedoemd om kreupel en ellendig oud te worden en tegelijkertijd failliet te gaan aan de kosten die dit met zich meebrengt? Er is aangetoond dat de top doodsoorzaken in het westen te maken hebben met een ongezonde levensstijl en voeding.[11] Dit is dus ook te voorkomen met voeding en leefstijlveranderingen.

Kan de wetenschap redding brengen in deze verwarrende discussie?
Wat is nou echt gezond? Iedereen schreeuwt maar wat en tegelijkertijd laten de cijfers zien dat we als maatschappij ongezonder blijven worden. Het ene onderzoek laat dit zien, het andere onderzoek dat. Aan het begin van dit artikel beloofde ik context en feiten te geven; dit moeten we ook doen met voeding. Laten we beginnen met het onderscheid te maken tussen voeding die de gezondheid optimaal ondersteunt en voeding die de gezondheid het minst ondersteunt, gebaseerd op het huidige gewicht van betrouwbaar wetenschappelijk bewijs. Dan kan je daarna zelf kiezen hoe gezond je wel of niet wilt eten.

Misschien denk je nu: laat maar zitten, weer een salvo aan onderzoeken! Voor sommigen is dit gortdroge materie, maar ik help je door het moeras aan feitjes heen. Voor je het doorhebt weet je weer waar je je tanden in moet zetten voor optimale gezondheid. Ik beloof het zo kort mogelijk te houden.

De wetenschappelijk onderbouwde voordelen van gezond eten
Om te bepalen wat optimale gezondheid is en wat hieraan bijdraagt, kunnen we leren van de mensen die daadwerkelijk in grootste gezondheid het oudst worden. In zogeheten Blue Zones, gebieden waar mensen in grote gezondheid het oudst worden, wordt voor 95% plantaardig gegeten. Wat gebeurt er als ook jij gezonde levensstijlveranderingen maakt en van een dieet hoog in dierlijke en geraffineerde producten verschuift naar een plantaardig dieet? Je krijgt er bijna een decennium aan extra én gezonde levensjaren bij.[12] Wie wil dit nou niet?

Zo’n supergezond voedingspatroon komt neer op een ideale proteïne inname van 8 tot 12% van de totale calorieën. Gevaarlijk laag volgens het Voedingscentrum, dé instantie die bepaalt waar een ideaal eetpatroon in Nederland uit bestaat én waar alle diëtisten hun adviezen op baseren. De Wereldgezondheidsorganisatie en mensen uit The Blue Zones denken daar anders over. Moet je je voedingsstoffen inname baseren op het gemiddelde van een maatschappij met een torenhoge hoeveelheid chronisch zieke mensen, of kun je dit beter berusten op populaties waar de mensen in de grootste gezondheid het oudst worden?

Welke rol speelt voeding en levensstijl bij westerse ziekten?
In deze video onderzoekt dr. Michael Gregor de rol die voeding speelt in het voorkomen, behandelen en zelfs terugdraaien van onze meest dodelijke ziektes. Het kijken van deze video is het beste medicijn dat je kunt nemen om je verwarring over gezonde voeding weg te nemen.
Samengevat zegt hij: het eten van hoogwaardige plantaardige voeding draagt het meest bij aan optimale gezondheid. Dit betekent dat je het grootste deel van je voedselkeuzes baseert op granen, groenten, fruit, peulvruchten, noten en zaden. Precies de voedselsoorten die we gemiddeld te weinig binnenkrijgen in Nederland. Nog niet overtuigd? Lees dan zijn boek ‘How Not to Die’ (in het Nederlands vertaald naar 'Hoe Overleef Je') waar dr. Greger met meer dan 2000 wetenschappelijke referenties onderbouwt hoe westerse ziekten te voorkomen en behandelen zijn met voeding en simpele levensstijlveranderingen. Deze feiten en cijfers doen ertoe, zeker als er grote verwarring heerst.

Is het echt zo extreem om een gebalanceerd plantaardig dieet te eten?
Inmiddels erkennen grote instellingen als de American Dietetic Association dat een plantaardig dieet gezond is en gezondheidsvoordelen oplevert in het voorkomen en genezen van westerse ziekten.[13] Steeds meer dokters beginnen de voordelen van een plantaardig dieet te erkennen om goede gezondheid te behouden en ziekten te genezen.[14] Een van Amerika’s grootste non-profit zorgverzekeraars, Kaiser Permanente, heeft naar de wetenschap gekeken en raadt een plantaardig dieet aan bij het voorkomen en behandelen van welvaartsziekten.[15] Ook voormalig voorzitter van de Amerikaanse American College of Cardiology is plantaardig gaan eten na het wetenschappelijk bewijs gezien te hebben.[16] Waarom zou een cardioloog moeten overwegen plantaardig te eten en van zijn patiënten hetzelfde te vragen? Omdat al meer dan 20 jaar geleden door dr. Ornish is aangetoond dat hart- en vaatziekten te voorkomen, te stoppen en zelfs te genezen zijn met plantaardige voeding.

Als we naar het bewijs kijken, is duidelijk dat mensen die gebalanceerd plantaardig eten, de laagste niveaus van hart- en vaatziekten, kanker, diabetes en obesitas hebben. Zou deze manier van eten niet de standaard moeten zijn tot het tegendeel bewezen is? Het komt uiteindelijk allemaal neer op jouw doelstellingen en zelf keuzes maken. Laten we beginnen met de feiten te laten spreken, niet meningen.

Wat als we allemaal veranderen?
Maar wacht eens even, wat gebeurt er met de volksgezondheid als een heel land verantwoordelijkheid neemt en meer plantaardig gaat eten? Finland is een mooi voorbeeld. In 1969 had Finland wereldwijd gezien het hoogste percentage doden door hart- en vaatziekten. Als reactie hierop heeft de overheid na een petitie het ‘North Korelia Project’ gelanceerd. Door de inzet van subsidies en campagnes hebben zij vlees- en zuivelboeren gestimuleerd om bessen te gaan verbouwen. Ook de bevolking werd gestimuleerd meer plantaardig te eten door middel van voorlichtingscampagnes. Er werden vriendschappelijke competitiegroepen georganiseerd met als doel het cholesterol in de deelnemers te verlagen. Het resultaat? Van 1969 tot 2006 heeft er een daling van 85% plaatsgevonden aan doden door hart- en vaatziekten. Ook het aantal mensen dat stierf aan kanker nam sterk af.

O ja, nog zo’n ding: milieu en klimaatverandering.
Laten we verder kijken dan alleen voeding. Want we hebben te maken met een ernstig klimaatprobleem, explosieve wereldwijde bevolkingsgroei, hongersnood en ernstige milieuvervuiling. Kijk dit NOS-filmpje voor extra context. Wat hebben deze problemen met met voeding te maken? Alles.

Uit een rapport van de VN, genaamd Livestock's Long Shadow blijkt dat de vee-industrie verantwoordelijk is voor 18% van alle broeikasgassen, dit is meer dan de 13% van alle transport bij elkaar. Denk aan alle auto’s, vliegtuigen, boten, treinen en andere gemotoriseerde voertuigen. Uit een herberekening van het World Watch Institute blijken deze cijfers nog schokkender. De vee-industrie is niet verantwoordelijk voor 18% , maar veroorzaakt maar liefst 51% van alle broeikasgassen! Die fiets pakken is nuttig, want alle kleine beetjes helpen. Maar met een groot probleem als klimaatverandering, moeten we ons niet alleen op de kleine beetjes richten. 

Daarnaast is de vee-industrie verantwoordelijk voor meer dan alleen de uitstoot van broeikasgassen. Hieronder zet ik alles op een rijtje.

De vee-industrie:

• Consumeert ⅓ van al het drinkwater.
• Gebruikt 45% van de beschikbare grond op aarde.
• Veroorzaakt 91% van de verwoesting van de Amazone.
• Is de grootste veroorzaker van het uitsterven van diersoorten.
• Is de hoofdveroorzaker van ‘Ocean Deadzones’.
• Vernietigt de grootste hoeveelheid leefomgeving van wilde dieren.
• Klik hier voor een uitgebreidere infographic.

Hoe vertaalt dit zich in je dagelijkse maaltijd? Als je 1 hamburger eet, dan is daarvoor evenveel water gebruikt als wanneer je je 2 maanden lang zou douchen. Drink er een glas melk bij en je verbruikt nog eens evenveel water als 606 glazen kraanwater. Daar sta je dan met je goede gedrag en verkorte douchesessies. Het zal je duidelijk geworden zijn dat wat de effecten van deze industrie zijn op de aarde, maar laten we de dieren zelf ook niet vergeten. Meer leren hierover? Kijk ‘Earthlings’ op YouTube.

Ik weet het, dit zijn veel schokkende feiten en cijfers, maar gelukkig ligt de oplossing bij onszelf, bij jou en mij, de persoon waar we het meest invloed op hebben. Als je begint met het veranderen van je levensstijl, heeft dit gigantische positieve invloed op veel gebieden. Wat bespaar je als je 1 dag plantaardig eet, ten opzichte van een standaard westers dieet? 

Je bespaart:

• 4164 Liter water
• 20 kilo graan
• 3 m² aan oerwoud
• 9 kg C02
• 1 dierenleven

Wat als meer mensen veranderen? Volgens NRC heeft The Green Happiness 4 boeken uitgegeven, in oplages van vijftigduizend. Stel dat ze 50.000 mensen geïnspireerd hebben 7 weken plantaardig te gaan eten: wat betekent zo’n verandering voor het milieu? Kijk uit, je hersens kunnen gaan kraken van deze cijfers.

Een besparing van:

• 10,228,412,155 liter water (!)
• 44,461,745 kilo graan
• 6,878,060 m² oerwoud
• 22,353,695 kilo CO2

De cijfers zijn zo groot dat het lastig te bevatten is. Klik hier als je zelf wilt berekenen wat je bespaart als je vaker plantaardig eet. Moeten we ons opwinden over mensen die (meer) plantaardig eten? Of zullen we kijken naar de feiten en cijfers zoals hierboven, en hoe deze invloed hebben op elkaar? Je kunt zelf bepalen of je begint met het maken van simpele levensstijlveranderingen, zoals het eten van (meer) hoogwaardige plantaardige voeding. 

De slotsom: is gezonde voeding een hype of de oplossing voor...
Nu heb je een overzicht gekregen van de uitdagingen en kansen waar we voor staan als samenleving. Laten we beginnen met het onderscheid te maken tussen voeding die de gezondheid optimaal ondersteunt en voeding die de gezondheid het minst ondersteunt, gebaseerd op het huidige gewicht van wetenschappelijk bewijs. Iedereen kan afhankelijk van zijn eigen doelstellingen bepalen hoe ze eten op deze schaal, zonder perfect te hoeven zijn. Op deze manier voorkomen we een hoop verhitte discussies. Het is niet een alles of niets verhaal. Elke stap die je zet richting gezonder eten levert gezondheidsvoordelen, meer energie en ook een beter milieu op. Wil je af en toe nog een stukje vlees, zuivel of ei eten? Prima! Dan eet je de volgende dag weer gewoon wat meer hoogwaardig plantaardige voeding, afhankelijk van je eigen gezondheids- en klimaatdoelstellingen. Laten we allemaal verantwoordelijkheid nemen voor onze eigen gezondheid en die van de planeet.

Al deze levensstijlveranderingen dragen bij aan het voorkomen van chronische westerse ziekten, verhogen je gezondheid, verbeteren het klimaat en milieu, gaat hongersnood tegen en zullen zorgkosten doen kelderen. Als meer mensen zo gek zijn gezonder te gaan eten, betekent dit misschien wel de redding voor alles en iedereen…

[1] http://www.marketingtribune.nl/food-en-retail/nieuws/2015/08/grp-voor-mcdonalds-happy-meal-minions/index.xml
[2] http://www.cancer.org/cancer/news/world-health-organization-says-processed-meat-causes-cancer
[3] http://www.nationaalkompas.nl/gezondheidsdeterminanten/leefstijl/voeding/hoeveel-mensen-voldoen-aan-de-richtlijnen-goede-voeding/
[4] http://www.nationaalkompas.nl/gezondheidsdeterminanten/persoonsgebonden/overgewicht/trend/
[5] https://www.volksgezondheidenzorg.info/onderwerp/overgewicht/cijfers-context/huidige-situatie#!node-overgewicht-volwassenen
[6] http://www.nationaalkompas.nl/gezondheid-en-ziekte/sterfte-levensverwachting-en-daly-s/sterfte-naar-doodsoorzaak/waaraan-overlijden-mensen-in-nederland/
[7] http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs310/en/index2.html
[8] http://nos.nl/artikel/2074174-rivm-sterke-toename-hart-en-vaatziekten-tot-2040.html
[9] https://www.artsenauto.nl/zorgkosten-naar-31-bbp-in-2040/
[10] https://www.cbs.nl/nl-nl/nieuws/2016/20/zorguitgaven-stijgen-langzamer
[11] http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23319117
[12] https://news.adventist.org/en/all-commentaries/commentary/go/0/adventist-health-studies-indicate-a-long-healthy-life-is-no-accident/
[13] http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19562864
[14] http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3662288/
[15] https://www.azumio.com/blog/nutrition/kaiser-permanente-recommends-a-plant-based-diet
[16] http://well.blogs.nytimes.com/2014/08/06/advice-from-a-vegan-cardiologist/